Prawo do deputatu węglowego należne za pełny okres pracy na kolei
Wprowadzenie
Stanowiąca myśl przewodnią niniejszego artykułu kwestia sprowadza się do zapadłego w dniu 27 kwietnia 2022 roku postanowienia Sądu Najwyższego o sygn. akt I USKP 98/21 w przedmiocie odrzucenia skargi kasacyjnej pochodzącej od ZUS w sprawie wypłaty ekwiwalentu za deputat węglowy, który należy się emerytowanym kolejarzom.
Jak wynika z analizowanego orzeczenia skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego uznać należy za niedopuszczalną bez względu na wartość przedmiotu sporu, ponieważ deputat węglowy nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, lecz jego źródłem jest stosunek pracy.
Podstawa prawna żądania przyznania deputatu węglowego
Podstawą normatywną wystąpienia z żądaniem przyznania prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy jest przepis art. 74 Ustawy o prywatyzacji i komercjalizacji PKP.
W świetle powyższego przepisu byłemu pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów Ustawy z dnia 12 czerwca 1975 roku o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS (…) przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1.800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego, przy czym za podstawę obliczenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego, przyjmuje się przeciętną średnioroczną cenę detaliczną 1.000 kg węgla kamiennego z roku poprzedzającego rok.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2022 roku, sygn. akt I USKP 98/21
W wydanym w dniu 27 kwietnia 2022 roku postanowieniu o sygn. akt I USKP 98/21 Sąd Najwyższy orzekł o odrzuceniu skargi kasacyjnej pochodzącej od ZUS, stwierdzając, że jest ona niedopuszczalna.
W uzasadnieniu do wydanego postanowienia stwierdza się, że skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego jest niedopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu sporu. Nie jest to świadczenie z ubezpieczenia społecznego, lecz jego źródłem jest stosunek pracy.
W ocenie Sądu Najwyższego deputat węglowy rozpatrywać należy w kategoriach świadczenia majątkowego, co warunkuje prawną dopuszczalność jego wypłacania bez ograniczeń.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 lutego 2021 roku, sygn. akt III AUa 963/20
Stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w pełni koresponduje z dotychczas przyjętą linią orzeczniczą sądów powszechnych.
Sąd Apelacyjny w Lublinie w wydanym judykacie z dnia 10 lutego 2021 roku o sygn. akt III AUa 963/20 orzekł, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia uzyskali emeryturę lub rentę. Istotne jest zatem ustalenie, czy przyznawane świadczenie emerytalne ustalone zostało na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu.
Warto podkreślić, że przesłankami sine qua non przyznania emerytowi prawa do deputatu węglowego są fakt zatrudnienia na kolei oraz pobieranie już w czasie zatrudnienia deputatu węglowego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 listopada 2015 roku, sygn. akt III AUa 852/15).
- Podsumowanie
Zapadłe w dniu 27 kwietnia 2022 roku postanowienie Sądu Najwyższego z całą pewnością ocenić można jako siermiężne w swoich skutkach.
Sąd Najwyższy przypieczętował kształtującą się dotychczas linię orzeczniczą sądów powszechnych w przedmiocie oparcia prawa do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy emerytowanym kolejarzom, którzy pobierali już
w czasie zatrudnienia na kolei deputat węglowy.
Dotychczasowa praktyka po stronie ZUS sprowadzała się do powoływania na brzmienie przepisu art. 133 ust. 1 pkt 2 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w myśl którego w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres trzech lat.
Przytoczoną powyżej praktykę ZUS sądy oceniały negatywnie, a analizowane postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2022 roku wyłącznie ugruntowało kształtującą się dotychczas linię orzeczniczą.
Autor : asystent prawny Adrian Świś
Prawo do deputatu węglowego należne za pełny okres pracy na kolei – Kancelaria Adwokacka Adwokat Wojciech Kała
