Spis inwentarza, a egzekucja – wyjaśnienie.
Spis inwentarza, a egzekucja – zapraszam do lektury.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Można sformułować tezę, że ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy jest formą obrony dłużnika, to na nim spoczywa ciężar podniesienia tej okoliczności i wykazania zakresu jej zastosowania in concreto ( w tym konkretnym wypadku ).
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ma takie znaczenie w egzekucji przeciwko spadkobiercy, że nie może on kwestionować skierowania egzekucji do całego swojego majątku, jego odpowiedzialność ograniczona jest do wartości, ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza, stanu czynnego spadku.
Postępowanie klauzulowe
Z uprawnienia tego dłużnik powinien skorzystać już na etapie postępowania klauzulowego, powołując się na złożone oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Sąd, nadając klauzulę wykonalności przeciwko spadkobiercy, dokona zastrzeżenia, że dłużnik odpowiada do wartości stanu czynnego spadku art. 792 k.p.c.
Złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez spadkobierców dłużnika może mieć miejsce już po wydaniu orzeczenia przesądzającego kwestię odpowiedzialności dłużnika za konkretne zobowiązanie.
Na etapie postępowania klauzulowego jeżeli następca ponosi odpowiedzialność tylko z określonych przedmiotów albo do wysokości ich wartości, należy w klauzuli wykonalności zastrzec mu prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność, o ile prawo to nie jest zastrzeżone już w tytule egzekucyjnym.
Postępowanie egzekucyjne
Na etapie postępowania egzekucyjnego przepisem odnoszącym się do ograniczonej odpowiedzialności spadkobiercy jest art. 837 kpc., zgodnie z którym dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym. Zastrzeżenie nie jest konieczne, jeżeli świadczenie zostało zasądzone od nabywcy majątku, od zarządcy ustanowionego przez sąd, kuratora spadku lub wykonawcy testamentu z powierzonego im majątku albo od Skarbu Państwa jako spadkobiercy.
Dopiero w postępowaniu egzekucyjnym ustaleniu podlega kwota, do której ponosi odpowiedzialność spadkobierca z dobrodziejstwem inwentarza. Ograniczenie odpowiedzialności dłużnika – spadkobiercy może być bowiem zastrzeżone w wyroku (art. 319 k.p.c.) bądź w klauzuli wykonalności nadanej przeciwko spadkobiercy (art. 792 k.p.c.). Ustalenie zatem, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego.
Powoływanie się przez dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczenie odpowiedzialności w warunkach określonych w art. 837 k.p.c. jest możliwe tylko wtedy, gdy w tytule wykonawczym zostało dla niego zastrzeżone stosowne uprawnienie. Jeśli w tytule wykonawczym dla dłużnika nie zastrzeżono takiego uprawnienia, to w toku postępowania egzekucyjnego dłużnik nie może żądać umorzenia egzekucji na podstawie art. 825 pkt 3 i art. 837 k.p.c.
Odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkodawcy
Ocena, jak daleko sięga odpowiedzialność dłużnika, następuje w oparciu o przepisy materialnoprawne limitujące jego obowiązki. Podkreślić zatem należy, że dłużnik – powołując się na ograniczenie odpowiedzialności zastrzeżone w tytule wykonawczym – powinien do wniosku dołączyć spis inwentarza lub protokół spisu inwentarza. W jego interesie, a nie wierzyciela jest uzyskać taki dokument i przestawić go organowi egzekucyjnemu z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego.
Skuteczne powołanie się na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy z dobrodziejstwem inwentarza powoduje umorzenie postępowania egzekucyjnego w całości lub w części na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c. Gdy w tytule wykonawczym zastrzeżono ograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy, to brak jest podstaw do występowania z powództwem przeciwegzekucyjnym, a formą obrony dłużnika jest wniosek o umorzenie egzekucji lub skarga na czynności komornika w trybie art. 767 k.p.c.
Jeśli w tytule wykonawczym nie ma zastrzeżenia o prawie powołania się na ograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy, może on skorzystać z powództwa opozycyjnego art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. W ostateczności, gdy wyegzekwowano całą należność, mimo ograniczonej odpowiedzialności spadkobiercy, dłużnikowi przysługuje roszczenie kondykcyjne ( czyli nienależne świadczenie ) do wierzyciela o zwrot wyegzekwowanej kwoty, jako świadczenia nienależnego z art. 410 § 2 k.c.
Obowiązek spadkobiercy
Spadkobierca w ramach podstawy faktycznej istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy powinien wykazać okoliczności świadczące o ograniczeniu jego odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości masy czynnej spadku, bowiem przepisy określające konsekwencje oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza stosowane są w relacji wierzyciel spadkodawcy i jego spadkobierca w tym postępowaniu, w którym ma być przesądzona kwestia istnienia konkretnego zobowiązania i odpowiedzialności za nie.
Ustalenie zatem, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego.
Sposób przyjęcia spadku a odpowiedzialność
Orzeczenie sądowe wydane w sporze pomiędzy wierzycielem spadkodawcy i jego spadkobiercami, o ile uwzględnia powództwo, to staje się tytułem egzekucyjnym pozwalającym wierzycielowi na prowadzenie egzekucji w celu przymusowego ściągnięcia zasądzonej wierzytelności z majątków spadkobierców z ograniczeniem ich odpowiedzialności do wartości masy czynnej spadku lub bez takiego ograniczenia, gdyby nie zostało na rzecz spadkobiercy zastrzeżone, na przykład z uwagi na ujawnienie się w toku postępowania okoliczności, o których mowa w art. 1031 § 2 zd. 2 i art. 1032 § 2 k.c..
Po nadaniu przeciwko spadkobiercy dłużnikowi klauzuli wykonalności, który złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, nie może skutecznie żądać ograniczenia klauzuli wykonalności do wartości stanu czynnego spadku (art. 1031 § 2 k.c.), bez względu na to, czy dokonano, czy też nie dokonano spisu inwentarza. Natomiast może on wytoczyć powództwo z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c..
Może się zdarzyć, że kwestia wyczerpania się granic odpowiedzialności dłużnika za zobowiązanie do wysokości masy czynnej spadku w związku ze sporządzeniem spisu inwentarza i powołaniem się przez wierzycieli na okoliczności, o jakich mowa art. 1031 § 2 zd. 2 k.c. i art. 1032 § 2 k.c. będzie wymagała rozstrzygnięcia w postępowaniu procesowym. Powołanie się w takim postępowaniu przez dłużnika na to, że jego odpowiedzialność za zobowiązanie jest ograniczona jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy uprawnienie takie zastrzeżone zostało na jego rzecz w tytule wykonawczym.
Zawieszenie fakultatywne oraz zabezpieczenie roszczenia
Należy podkreślić, że w przypadku zainicjowania przez spadkobiercę postępowania o sporządzenie spisu inwentarza spadku otwierają się przed nim dwie różne możliwości wstrzymania postępowania egzekucyjnego do momentu sporządzenia tego spisu. Po pierwsze, może on wnieść do komornika wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a w razie odmowy może domagać się tego na podstawie art. 821 § 1 k.p.c. w drodze skierowanej do sądu skargi na czynności komornika. Po drugie, może skorzystać z instytucji zabezpieczenia roszczenia i wniosek o sporządzenie spisu inwentarza połączyć z wnioskiem o zabezpieczenie polegające na zawieszeniu postępowania egzekucyjnego do czasu sporządzenia spisu inwentarza spadku, co umożliwia art. 730 w zw. z art. 755 § 1 pkt 3 k.p.c.
Spis inwentarza, a egzekucja – sporządzone przez prawnika mgr Agnieszkę Muskus
Spis inwentarza, a egzekucja
Spis inwentarza, a egzekucja